وضعیت کلی بازار
موسسه اس‌اِند‌پی گلوبال پیش‌بینی می‌کند بازار فولاد در باقی‌مانده سال ۲۰۲۵ ضعیف باقی خواهد ماند و بهبود محسوسی از سال ۲۰۲۶ شروع می‌شود. قیمت‌ها در چین و بیشتر کشورهای آسیایی در پایین‌ترین سطوح تاریخی‌اند. در اروپا تقاضا کم است، اما کاهش تولید و اقدامات حمایتی تا حدی از سقوط بیشتر جلوگیری می‌کنند. مؤسسه فیچ نیز وضعیت بازار فولاد را برای ۲۰۲۵ «خنثی» می‌داند؛ مصرف ظاهری فولاد با رشد تک‌رقمی پایین همراه خواهد بود، و رشد بیشتر در هند، ثبات نسبی در چین و بهبود ملایم در آمریکا و اتحادیه اروپا پیش‌بینی شده است. ([Fitch Ratings][2])
سیاست‌ها و تعرفه‌ها: واردات، حمایت و خطرات
ایالات متحده تعرفه فولاد را تا ۵۰٪ افزایش داده است؛ این اقدام حجم واردات را پایین آورده و قیمت محلی را برای تولیدکنندگان داخلی تقویت کرده است. در اروپا، سپرهای حفاظتی واردات فولاد در حال انقضا هستند و کمیسیون اروپا در حال طراحی سیاست‌های جایگزین است تا سهم بازار تولیدکنندگان داخلی حفظ شود. مکانیسم تنظیم کربن مرزی اتحادیه اروپا (CBAM) از سال ۲۰۲۶ به صورت عملی‌تر اجرا خواهد شد و برای صادرکنندگان فولاد الزام به نشان دادن انتشار کربن خواهد داشت؛ کسانی که آمادگی زیست‌محیطی نداشته باشند، هزینه بیشتری متحمل خواهند شد.
زنجیره تأمین؛ خوراک، قراضه و فولاد کم‌کربن
سنگ‌آهن و زغال‌سنگ کک‌شو هنوز ارزانی ندارند؛ اما با افت تقاضا در برخی بازارها، قیمت‌ها نزولی شده‌اند که روی حاشیه سود فولادسازان تأثیر گذاشته است. قراضه فلزی (scrap) به عنوان خوراکی ارزان‌تر و کم‌کربن‌تر، اهمیت بیشتری یافته است. آمریکای شمالی و اروپا به دنبال افزایش مصرف قراضه‌اند؛ اما کمبود قراضه با کیفیت بالا و رقابت شدید بر سر آن، مشکل است. مسیر تولید فولاد با روش احیای مستقیم (DRI) وابسته به هیدروژن و استفاده از فولاد الکتریکی (EAF) نیز رو به گسترش است. با این حال هزینه‌های انرژی، نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجه، و کمبود خوراک مناسب فشار بر روند گذار است.
کشورهای کلیدی و مناطق مهم
چین همچنان تأثیرگذار است: تولید آن در سال ۲۰۲۵ با کاهش اندک پیش‌بینی شده است، تقاضا داخلی هم تقریباً ثابت خواهد ماند، اما مازاد تولید و صادرات زیاد، فشار زیادی بر بازار جهانی وارد می‌کند. اروپا در مسیر بازسازی ملایم است؛ کاهش تولید قبلی و سیاست‌های حمایتی به بهبود جزئی کمک می‌کنند، ولی نیاز به سرمایه‌گذاری برای فناوری‌های کم‌کربن و رفع مشکلات قراضه وجود دارد. آمریکا با تعرفه‌های سنگینی که وضع کرده، تولید داخلی را تقویت کرده، اما هزینه واردات بالا رفته و برای صادرکنندگان خارجی موانع جدیدی ایجاد شده است. هند یکی از نقاط امید در بازار فولاد است: رشد مصرف و تولید، اما نیاز به تأمین انرژی و سرمایه گذاری در فناوری‌های پاک برای حفظ رقابت در بازارهای بین‌المللی.
پیام به صادرکنندگان
۱. مقصد صادراتی را هوشمندانه انتخاب کنید: بازارهایی که تعرفه کمتر دارند یا سیاست‌های زیست‌محیطی منعطف‌تر دارند، برای فولاد کمتر کربن‌دار اولویت خواهند داشت.
۲. شفافیت در انتشار کربن و بکارگیری روش‌های کم‌کربن – مثل استفاده بیشتر از قراضه، بهبود راندمان انرژی، سرمایه‌گذاری در فولاد الکتریکی – ضروری است تا بازار اروپا و سایر بازارهایی که مقررات سخت‌گیرانه دارند، از دست نرود.
۳. قراردادهای بلندمدت تأمین خوراک (سنگ‌آهن با عیار بالا، قراضه با کیفیت، هیدروژن) می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند، مخصوصاً برای تولیدکنندگانی که به سمت EAF و DRI حرکت می‌کنند.
۴. محصولات خاص “ارزش افزوده بالا” را در پرتفوی خود داشته باشید تا در شرایطی که فولاد ساده به دلیل افت تقاضا و مازاد عرضه تحت فشار قیمت است، بتوانید سود بیشتری به‌دست آورید.
ایران، خاورمیانه و چین؛
تصویر کلی
نشانه‌های بهبود ملایم برای ۲۰۲۶ در بازار فولاد دیده می‌شود. قیمت‌ها در چین و آسیا پایین مانده، اروپا با تقاضای کم اما حمایت‌های سیاستی و کاهش تولید، کف قیمتی ساخته، و ایالات متحده با تعرفه‌های سنگین ۵۰٪ عملاً بازار داخلی را از واردات دور نگه داشته است. این چارچوب، نقشهٔ صادرات ایران و منطقه را تغییر می‌دهد.
چین: موتور قیمت‌گذاری و فشار بر صادرات
موسسهٔ فیچ برای سال ۲۰۲۵ کاهش تک‌رقمی تولید چین و تقاضای تقریباً ثابت را پیش‌بینی می‌کند؛ با این‌همه، صادرات چین بالا مانده و بر قیمت‌های جهانی فشار می‌آورد. داده‌های تابستان ۲۰۲۵ از رشد صادرات و واردات بالای سنگ‌آهن (با نوسان ماهانه) خبر می‌دهد؛ یعنی حاشیهٔ سود بهبود یافتهٔ کوره‌بلندها، موتور عرضه را روشن نگه داشته است. برای صادرکنندگان منطقه، این یعنی رقابت قیمتی سخت‌تر و حساسیت بیشتر مقصدها نسبت به مبدأ و کربن
خاورمیانه: تقاضای پروژه‌محور، گذار کم‌کربن و گلوگاه قراضه
پروژه‌های بزرگ عربستان سعودی و گزارش‌های واقعیت‌سنجی ۲۰۲۵ نشان می‌دهد بخشی از « پروژه‌های عظیم» مقیاس‌گذاری و زمان‌بندی مجدد یافته‌اند؛ یعنی تقاضا پایدار است اما شیب رشد ممکن است ملایم‌تر شود. برای صادرکنندگان منطقه، نوسان زمان‌بندی پروژه‌ها بر برنامهٔ تولید/صادرات اثر مستقیم دارد.
گذار کم‌کربن: امارات و بازیگران منطقه‌ای مسیرهای CCUS/DRI/EAF را آزمایش کرده‌اند؛ از جمله پروژهٔ CCUS در ابوظبی و پایلوت هیدروژن سبز در احیای مستقیم. این تغییرات پیامی برای صادرکنندگان است: مشتریان منطقه به‌تدریج «ردپای کربن» را در مناقصات لحاظ می‌کنند.
قراضه و خوراک: با گسترش EAF، رقابت بر سر قراضهٔ باکیفیت بالا می‌گیرد؛ قراردادهای بلندمدت و نیز دسترسی به DRI/HBI پرعیار، مزیت رقابتی می‌شود. گزارش‌های اس‌اند‌پی و فیچ بر همین تنگنا تأکید دارند.
ایران: فرصتِ بازتنظیم مقاصد و الزام شفافیت کربنی
صادرات و مقصدها: آمارهای ۱۴۰۳–۱۴۰۴ از رشد صادرات حکایت دارد (بالای ۱۰ میلیون تن در سال گذشته، با بازارهای ثابت در آسیا و آفریقا). با سخت‌ترشدن مسیر آمریکا و حساسیت فزایندهٔ اروپا، وزن آفریقا، خاورمیانه، آسیای جنوب/جنوب‌شرقی و آمریکای لاتین در سبد مقاصد ایران بالاتر می‌رود.
CBAM اروپا از ۲۰۲۶: از اول ژانویهٔ ۲۰۲۶، واردکنندگان اروپایی باید «گواهی CBAM» دریافت کنند یا خریداری کنند؛ یعنی هر محمولهٔ فولاد به مقصد EU نیازمند افشای دقیق انتشار کربنِ زنجیرهٔ تولید است. برای ایران، استانداردسازی داده‌های انرژی/فرآیند و برچسب‌گذاری کربن یک نیاز فوری است.
محصولات و ارزش‌افزوده: در شرایط فشار قیمتی، تمرکز بر محصولات با ارزش‌افزوده (کلاف/ورق با گریدهای خودرویی–انرژی بادی–خط لوله)، و قراردادهای OEM منطقه‌ای می‌تواند حاشیهٔ سود را تثبیت کند؛ اما مستلزم کنترل کیفیت پیوسته و ردیابی کربن است.
سیاست‌ها و قواعد: تعرفهٔ آمریکا و سپرهای اروپا
آمریکا: تعرفهٔ ۲۳۲ بر فولاد از ۴ ژوئن ۲۰۲۵ به ۵۰٪ افزایش یافت. این بازار، برای بیشتر صادرکنندگانِ خارج از «توافق‌های خاص»، عملاً بسته است و تنها برای عرضه‌های بسیار ویژه یا زنجیره‌های کوتاه معنا دارد.
اروپا: سپرهای حفاظتی واردات تا میانهٔ ۲۰۲۶ قابل تمدیدند و هم‌زمان، فاز مالی CBAM طبق برنامه از ۲۰۲۶ شروع می‌شود؛ یعنی حمایت از تولید داخلی با «هزینهٔ کربن واردات» جایگزین/تکمیل خواهد شد. صادرکنندگان باید خود را با این معادلهٔ جدید وفق دهند.
توصیه‌های اجرایی برای ایران و منطقه
1 مقاصد را وزن‌دهی مجدد کنید: با توجه به ۵۰٪ شدن تعرفهٔ آمریکا و سخت‌گیری CBAM، مقصدهای اولویت‌دار: خاورمیانه، آفریقا، جنوب/جنوب‌شرق آسیا و آمریکای لاتین—با تمرکز بر مشتریان پروژه‌محور (زیرساخت/مسکن/انرژی).
2- برچسب کربن را استاندارد کنید: سامانهٔ یکپارچهٔ اندازه‌گیری و گزارش‌دهی انتشار (در سطح کوره/محصول) پیاده‌سازی و با استانداردهای EU هم‌تراز شود؛ از ۲۰۲۶ بدون این، فروش در اروپا پرهزینه یا ناممکن می‌شود.
3- قراضه/DRI را قفل کنید: قراردادهای بلندمدت تأمین قراضهٔ درجه‌یک و DRI/HBI پرعیار و نیز سرمایه‌گذاری مشترک در زنجیرهٔ جمع‌آوری/ارتقای قراضه در بازارهای مقصد/همسایه، مزیت پایدار می‌سازد.
4- سبد محصول «سبزِ گذار» بسازید: تا ارزانی هیدروژن سبز، ترکیب «EAF با قراضهٔ بیشتر» و «DRI مبتنی بر گاز/هیدروژن آبی» می‌تواند به‌عنوان «فولاد گذارِ کم‌کربن» به خودروسازان/انرژی‌های بادی عرضه شود.
5- زمان‌بندی پروژه‌های سعودی را رصد کنید: هر تغییر در فازبندی «گیگا-پروژه‌ها» تقاضای منطقه را جابه‌جا می‌کند؛ تقویم عرضه/قرارداد را با این سیگنال‌ها هم‌نوا کنید.
جمع‌بندی
بازار ۲۰۲۵ برای ایران و خاورمیانه «بازار آماده‌سازی برای قواعد جدید» است: قیمت‌ها زیر فشارِ صادرات چین، دسترسی به بازار آمریکا محدود، و اروپا با «مالیات کربن مرزی» سخت‌گیرتر می‌شود. برنده، کسی است که سریع‌تر از رقبا «زبان کربن» را یاد بگیرد، خوراک کم‌کربن را از امروز تامین کند و سبد محصول گذار بچیند؛ حتی اگر اوج رونق ۲۰۲۶ به بعد رخ دهد، قراردادهای سال آتی مسیر برد را تعیین می‌کنند. بازار فولاد در سال ۲۰۲۵ نه در وضعیت رونق کامل، بلکه در مرحله «دفاع هوشمندانه و آماده‌سازی برای تغییرات» است. برای کشورهایی یا شرکت‌هایی که بتوانند سیاست‌های تعرفه‌ای و زیست‌محیطی را پیش‌بینی کنند و زود وارد فناوری‌های کم‌کربن شوند، فرصت‌هایی وجود دارد. اما دیر عمل کردن ریسک از دست دادن بازارهای کلیدی و کاهش درآمد است.
منابع
- اس‌اِند‌پی گلوبال، چشم‌انداز بازار فولاد؛ روندها و پیش‌بینی‌ها برای سال‌های ۲۰۲۵ و پس از آن”، سپتامبر ۲۰۲۵
- موسسهٔ رتبه‌بندی فیچ ، چشم‌انداز جهانی فولاد ۲۰۲۵”، دسامبر ۲۰۲۴
- موسسهٔ رتبه‌بندی فیچ ، چشم‌انداز بخش فولاد در سال ۲۰۲۵
